Spring Çatısının Yazılım Geliştirme Filozofisi

Özellikle nesneye yönelik programlama teknikleri kullanıldığında, nesneler arasında var alan bağımlılıklar çok karmaşık bir yapının oluşmasına neden olabilmektedir. Uygulama geliştirme esnasında bağımlılıkların kontrol altına alınmasına dair bir çalışma yapılmadığı taktirde, yazılımcının verimliliği ve uygulamanın kod kalitesi düşecektir. Kaliteyi artırmanın ve yazılımcının daha verimli olmasını sağlamanın bir yöntemi, tüm bağımlılıkların ve oluşan karmaşık yapının dış bir uygulama çatışı (framework) tarafından yönetilmesini sağlamak olabilir. Bu bağımlılıkların uygulama tarafından değil, kullanılan uygulama çatışı tarafından yönetilmesi anlamana gelmektir. Bu yazılım filozofisine kontrolün tersine çevrilmesi ya da Inversion of Control (IoC) ismi verilmektedir. Spring çatısının var oluşu ve çalışma prensipleri bu filozofiye dayanmaktadır.

Dependency Injection

Java gibi nesneye yönelik bir programlama dili ile geliştirilen uygulamalar ideal şartlarda kodun tekrar kullanıldığı modüler bir yapıdadır. Modüller birbirlerini kullanarak, yapmaları gereken işlemleri gerçekleştirirler. Bu modüller arası bağımlılıkların oluşmasını sağlar.

[sourcecode language=”java”]
class RentalController {
private RentalService service = new RentalServiceImpl();
}
[/sourcecode]

Yukarıda yer alan RentalController sınıfı/modülü bunun güzel bir örneğini teşkil etmektedir. RentalController sınıfı RentalService interface sınıfına bağımlıdır. Böyle bir bağımlılık modüler bir yapının oluşturulması ve kodun tekrar kullanımını sağlamak açısından zaruridir. Lakin RentalController bünyesinde somut bir implementasyon sınıfı olan RentalServiceImpl sınıfından new operatörü ile yeni bir nesne oluşturulması, mevcut bağımlılığın değiştirilemez ve tek bir tipte olması gerektiği anlamına gelmektedir. Bağımlılığı yeniden yapılandırabilmek için kodu değiştirmek ve yeniden derlemek gerekmektedir. Bağımlılıklarını kendisi yöneten bir uygulamada kod kalitesini düşüren bu tür bağımlılıkların oluşturulmasıdır. Oysaki bağımlılıkların tersine çevrilmesi prensibine (DIP; Dependendy Inversion Principle) göre bağımlığın yönü somut değil, soyut sınıflara doğru olmalıdır.

[source language=”java”]
class RentalController {
private RentalService service = rentalServiceFactory.instance();
}
[/source]

Somut bir sınıfa olan bağımlılığı yok etmek için rentalServiceFactory gibi bir fabrika (factory) sınıfından faydalanabiliriz. Fabrika tasarım şablonunu simgeleyen rentalServiceFactory bünyesinde hangi somut RentalService implementasyonunun kullanıldığını gizlemekte ve RentalController sınıfını bahsettiğim somut bağımlılıktan kurtarmaktadır. Lakin buradaki sorun rentalServiceFactory nesnesine olan bağımlılıktır. Bu nesnenin de bir şekilde new operatörü ile oluşturulması gerekmektedir.

[source language=”java”]
class RentalController {

private RentalService service;

public void setService(RentalService service){
this.service = service;
}
}
[/source]

Bağımlılıkları oluşturma işlemi ile hiç uğraşmasak, bunu başka birisi bizim için yapsa nasıl olurdu? Yukarıda yer alan kod örneğinde service değişkenine gerekli değer setService() metodu aracılığı atanmaktadır. Biran için setService() metodunun dış bir mekanizma tarafından koşturulduğunu düşünelim. Bu mekanizma setService() metodunu kullanarak herhangi bir RentalService implementasyonunu RentalController sınıfına enjekte edebilir. Bu işleme bağımlılıkların enjekte edilmesi yani dependency injection (DI) ismi verilmektedir. Bu işlemi yapan da Spring çatışıdır.

Aşağıda tipik bir Spring XML konfigürasyon örneği yer almaktadır. Yönetimi Spring’e devredilen bağımlılıklar için bu tarz konfigürasyon dosyaları oluşturulur. Spring bu konfigürayon dosyalarını kullanarak nesnelere arası gerekli bağımlılıkları oluşturur, yani bağımlılıkları enjekte eder.

[source language=”xml”]

<bean id="rentalController"
class="com.kurumsaljava.spring.RentalController>
<property name="service" ref="rentalService"/>
</bean>

<bean id="rentalService"
class="com.kurumsaljava.spring.RentalServiceImpl/>
[/source]

Bağımlılıkların enjekte edilmesi prensibi ile çok sade yapıda olan sınıflar oluşturabiliriz. Kendi bağımlılıklarını yönetmek zorunda olmayan bir sınıf asıl işi olan işletme mantığına konsantre olabilir. Tek sorumluluk prensibi açışından bakıldığında da bu bir gerekliliktir.

Hollywood Prensibi

VIP (Very Important Person) olan şahıslara erişmek zordur. Onlar genelde “bizi aramayın, biz sizi ararız” şeklinde iletişimi tercih ederler. Holywood prensibi olarak bilinen bu prensibi IoC konseptini açıklamak için kullanabiliriz.

Bağımlılıkların enjekte edilmesi Hollywood prensibine göre çalışmaktadır. RentalController sınıfı kendi başına bir konstrüktör ya da fabrika metodu koşturarak bir service nesnesi edinmeye çalışmaz. Bunu yapsaydı eğer, o zaman bu VIP şahsı telefonda aramak ve benim service nesnesine ihtiyacım var demek gibi bir şey olurdu. Bunun yerine VIP şahıs, yani Spring RentalController sınıfında yer alan setService() metodunu kullanarak RentalController sınıfıyla iletişime geçmektedir. Spring RentalController sınıfına bir RentalService nesnesi enjekte edebilmek için setService() metodunu koşturmaktadır. Spring sınıfların set() metotlarını ya da konstrüktörlerini kullanarak gerek duyulan bağımlılıkları enjekte etmektedir. Bağımlılığı enjekte edebilmek için bu metotları koşturması, yani sınıfı araması gerekmektedir.

Spring koşturulacak metodun seçiminde konstrüktör ya da set() metoduyla sınırlı değildir. Hollywood prensibi sınıf bünyesinde yer alan sınıf metotları üzerinde de kullanılabilir. Bu Spring’in konfigürasyon dosyasında belirlenen herhangi bir sınıf metodunu koşturulabileceği anlamına gelmektedir. Kitabın on yedinci bölümünde inceleyeceğimiz Spring Task ve Scheduling modülünde herhangi bir POJO (Plain Old Java Object) sınıfın herhangi bir metodunu şu şekilde koşturmak mümkündür:

[source language=”xml”]
<task:scheduled ref="rentalDownloader"
method="download" cron="*/5 * 9-17 * * MON-FRI"/>
[/source]

Spring tarafından koşturulması gereken metodun ismi method element özelliğinde yer almaktadır. Görüldüğü gibi rentalDownloader nesnesi görevini yerine getirmek için hangi metodun koşturulması gerektiğini bilme sorumluluğundan arındırılmaktadır. Sadece konfigürasyon dosyası üzerinde değişiklik yaparak, POJO sınıfın çalışma tarzı adapte edilebilmektedir. Spring birçok modülünde bu mekanizmadan faydalanmaktadır.

EOF (End Of Fun)
Özcan Acar

Pratik Spring isimli kitabımdan alıntıdır.